به خودمان رأی بدهیم

دعوت به مشارکت در انتخابات باید از یک منطق قابل فهم و روشن تبعیت کند. شرکت در انتخابات مثل هر رفتار دیگر انسانی تابع منطق هزینه و فایده است. فرض این است که هر انسانی رفتار خود را براساس مطلوبیت آن انجام می‌دهد. برای نمونه مغازه‌ای نزدیک خانه ما قرار دارد ولی جنس را گران می‌دهد و مغازه‌ای دورتر همان جنس را ارزان‌تر می‌دهد. برخی افراد که هزینه فرصت برایشان مهم‌تر است، ترجیح می‌دهند تا از مغازه نزدیک خرید کنند، حتی اگر گران‌تر باشد ولی برخی افراد دیگر که زمان برایشان فاقد اهمیت و ارزش جدی است، می‌روند از مغازه دورتر ولی ارزان‌تر خرید می‌کنند. حال باید دید که رأی دادن برای مردم چه هزینه‌ ای و چه نفعی دارد؟ آیا نفع آن بدرستی روشن شده است؟ به نظر من مشکل اصلی ما در ناتوانی نسبت به توضیح یا فهم منافع حاصل از مشارکت در انتخابات است. اگر این نفع تشریح و فهمیده شود، بعید است که افراد چندانی باقی بمانند که خود را از این فعالیت کنار بکشند. پیش از طرح منافع مشارکت باید گفت که خوشبختانه نهاد انتخابات با وجود فراز و فرودهایش در جامعه ایران به نسبت جاافتاده است. دلیل این ادعای من برخی از نظرسنجی‌های انجام شده در این دوره است. در این نظرسنجی‌ها میزان مشارکت با نزدیک شدن به روز پایانی انتخابات تغییرات زیادی نمی‌کند و از ابتدا نیز اغلب مردم گفته‌اند که در انتخابات به طور قطعی شرکت می‌کنند و این نسبت در تهران به حدود ۶۰ درصد می‌رسد.

این بدان معناست که میزان علاقه و تصمیم به مشارکت از سوی مردم، مستقل از بحث رقابت‌های انتخاباتی است و نهاد انتخابات به خودی خود و برحسب تجربه دو دهه گذشته برای بیشتر مردم جا افتاده است. انتخابات در ایران جا افتاده است به این معنا که همه طرف‌های سیاسی به نوعی پذیرفته‌اند که محل رجوع حل اختلاف آنان، مراجعه به مردم از طریق انتخابات است. ما مثل ماهی که در آب قرار دارد و درکی از وجود آب ندارد، هستیم و اهمیت این نهاد در رفع اختلافات را نادیده می‌گیریم. انتخابات ایران با تمام کاستی‌هایی که دارد و در مسیر تکاملش اصلاح خواهد شد، یک شیوه حل اختلاف سیاسی است. اگر شیوه‌ای برای حل اختلاف سیاسی نداشته باشیم، سیاست بسرعت به بن‌بست می‌رسد و تنها راه خروج از بن‌بست، خشونت خواهد بود. هر کسی که این نهاد را تقویت کند، به حل مسالمت‌آمیز اختلافات سیاسی کمک کرده و جامعه را از خشونت عریان و خطرناک دور کرده است. انتخابات چارچوبی برای تحول است. تمام شخصیت‌هایی که خود را در معرض انتخاب و داوری مردم قرار می‌دهند، به ناچار باید خود را با مردم و جامعه و مطالبات آن تطبیق دهند. هرکسی که می‌خواهد شناگر شود، باید آمادگی لازم برای خیس شدن نیز داشته باشد. در معرض داوری مردم قرار گرفتن مهم‌ترین عنصر مؤثر بر تغییر افراد است زیرا پذیرفته‌ایم که خود را با ارزش‌های مردم هماهنگ کنیم. کسانی که خود را در معرض انتخاب مردم قرار نمی‌دهند به طور معمول خشک و غیرقابل انعطاف می‌شوند. اصلی‌ترین عامل تغییر اشخاص سیاسی در ایران همین در معرض داوری و قضاوت بودن است. پس اگر می‌خواهیم که سیاستمداران ما متناسب با خواست جامعه و مردم شوند به ناچار باید نهاد انتخابات را بیش از پیش تقویت کنیم. بنابراین کسانی که نسبت به وضع جامعه و سیاستمداران معترض هستند و در عین حال در انتخابات شرکت نمی‌کنند، بیش از هرکس دیگری خلاف این هدف خود عمل می‌کنند، زیرا با  شرکت نکردن، کمکی به تغییر سیاستمداران نمی‌کنیم. مسأله مهم‌تر در انتخابات این است که ما به‌عنوان رأی‌دهنده تأثیر اصلی را بر چگونگی تغییرات سیاستمداران داریم. به میزانی که ما وارد عرصه انتخابات شویم، سیاستمداران برای جلب نظر ما، آرا و برنامه‌های خود را شکل می‌دهند. اگر من یا شما با قاطعیت بگوییم که در انتخابات شرکت نمی‌کنیم، در این صورت، سیاستمداران برای پاسخ دادن به خواست‌ها و مطالبات ما چه انگیزه‌ای خواهند داشت؟ هیچ.
نکته پایانی قدرت ناشی از رأی در جامعه است. برخی گمان می‌کنند با رأی دادن به دیگران آنان را قدرتمند و مشروع می‌کنند و لذا این تحول را نمی‌پذیرند. واقعیت این است که ماهیت قدرتمندی و مشروعیت ناشی از رأی مردم با ماهیت عوامل دیگر قدرتمندی فرق می‌کند. وقتی که یک حکومت به دلیل مشارکت بالای مردمش در انتخابات؛ قدرتمند است، همیشه خواهد کوشید که این مؤلفه را حفظ کند و همین برای اینکه بکوشد تا به خواست مردمش پاسخ دهد کافی است. بنابراین امیدواریم که با اعتقاد به اثرگذاری خودمان بر جامعه و قدرت و سیاست پای صندوق رأی برویم. تجربه گذشته نشان داده که انتخابات مؤثر بوده؛ این تجربه را نادیده نگیریم. بی‌تفاوت نباشیم که پشیمان خواهیم شد. به خودمان رأی دهیم، به هر آرمان و ارزشی که داریم. بدانیم که رأی ما آن را محقق می‌کند.